Dinsdag 6 september – Masis, Nor Khaberd, Bardzrashen en Khor Virap
Dit jaar bestond de Armenië groep uit voorzitter Henny Bos, Piet en Anja van Daalen, Wim Meijer, Ben en Lisa Bos en Frans Lettinga. Na een voorspoedige vliegreis kwamen wij om een uur of 5 in de vroege ochtend van dinsdag aan. Maria Goris en Benyamin zorgden voor een snelle rit naar ons hotel.
Na een korte nachtrust vertrokken we naar Masis. Hier bezochten we een opvangcentrum voor veelal meervoudig gehandicapte kinderen. Dit centrum wordt geleid door een deskundige therapeut, de dochter van de directeur van Nor Kharberd die we later op de dag zouden terug zien. Met hulp van Wilde Ganzen investeerde onze stichting in de eerste renovatiefase, te weten het vernieuwen van het dak. De directeur van Nor Khaberd verving zijn dochter en toonde de resultaten van dit project. Dit opvangcentrum draagt een visie uit waarbij veel aandacht wordt besteed aan het begeleiden van de ouders in het opvangen van hun gehandicapte kind in de thuissituatie.
Een project dat ook samen met Wilde Ganzen eerder werd gestart, is de renovatie van een kleuterschool in Bardzrashen. In de loop van de tijd is veel vernieuwd zoals het dak, de ramen, lokalen tot en met de inrichting ervan. We werden ontvangen door de waarnemend dorpsleider en zagen de vorderingen. De school wordt in november in gebruik genomen zodat de ouders op het land kunnen werken.
Vervolgens bezochten we het gehandicaptenhuis in Nor Kharberd, een tehuis voor ongeveer 300 lichamelijk en/of verstandelijk gehandicapten. De vleugel van het gebouw is opgeknapt waardoor de kinderen betere zorg kunnen krijgen. Dit mede door de steun van de Wilde Ganzen. We maakten samen met de directeur en arts Balasanyan de rondgang over de afdelingen. Hierna sprak hij met ons over de problemen in de bekostiging van de opvang van meer zorgbehoeftige gehandicapten en de budgettering die hier niet op is afgestemd. Ook liet hij weten dat voor de watervoorziening het financieren van een aan te leggen eigen bassin een noodzaak zal gaan vormen.
Na deze bezoeken bezochten we het klooster van Khor Virap, gelegen vlakbij de grens met Turkije. We beëndigden deze dag met een bezoek aan Ofelya, de zangeres die in 2014 samen met het Pijnackers Mannenkoor en drumfanfare Haaglanden in 2014 een benefietconcert hebben georganiseerd. Ofelya en haar moeder en grootmoeder toonde de grote gastvrijheid die de Armeniër kenmerkt.
Woensdag 7 september – Getap en Aparan
Vandaag een flinke rit naar het plaatsje Getap. De burgemeester van deze plaats ontving ons om te praten over een irrigatieproject. Dit kleine dorpje (205 inwoners) heeft voor een deel van haar grondgebied een inmiddels verouderd irrigatiesysteem om de grond van water te voorzien. De locale overheid wil samen met de boeren het 1,5 km lange water-irrigatiesysteem vervangen. Niet van beton maar van plastic buizen.
Henny Bos zet uiteen dat hiervoor mogelijk financiële hulp kan worden geboden wanneer in de vorm van een coöperatie hiervoor een gezamenlijk initiatief en verantwoordelijkheid wordt genomen. De burgemeester roept een aantal boeren bijeen. Op deze wijze wordt duidelijk gemaakt dat een aanvraag voor dit project start vanaf de mensen zelf, namelijk vanuit de samenwerking van de direct betrokkenen.
De tweede stop is in Aparan, gelegen op 2000 meter hoogte. Samen met de Wilde Ganzen werd hier eerder de aanzet gegeven tot het opzetten van een landbouwcoöperatie met een tweeledig doel, namelijk water voor koeien en landbouwwerktuigen om het land te bewerken dat tot voor kort nog niet werd benut. Burgemeester Gor Abramyan licht samen met vertegenwoordigers van de coöperatie de ontwikkelingen toe. Er werden onder meer twee tractoren aangeschaft waarvan we later op de middag de splinternieuwe aanwinst met eigen ogen konden aanschouwen.
De burgemeester uitte samen met leden van de coöperatie woorden van dankbaarheid. Voor de toekomst wil men een aanvraag doen voor de aanschaf van een combine om meer land te kunnen bewerken. Door hierin te investeren ziet de coöperatie kansen om inkomsten te genereren. Hiervoor zal via de coöperatie een aanvraag worden ingediend met de aanbeveling van de burgemeester.
Aan het eind van de middag bezochten we in Aparan een echtpaar waarvan de man een beroerte heeft gehad en zorg behoeft en de vrouw lijdt aan versleten heupen. Voor de verzorging zijn zij aangewezen op haar dochter met haar gezin. Een schrijnende situatie. Zij wonen met 7 personen in een klein appartement. Bestuurslid Piet van Daalen zegt haar toe vanuit door hem zelf opgehaalde gelden, de heupoperatie voor zijn rekening te nemen. Een mooi en emotioneel moment omdat het verlichting geeft in de omstandigheden waarin deze mensen verkeren.
We rijden terug naar Yerevan. Op de terugweg bezoeken we het 13de-eeuwse Saghmosa-klooster aan de rand van enorme kloof.
’s Morgens hebben Lisa (huid- en oedeemtherapeut van beroep) en Maria een patiënt aan huis bezocht. Deze oudere dame had een ontstoken wond en vocht in haar been, dit nadat zij gevallen was en een breuk had opgelopen. Samen de thuiszorg hebben zij deze mevrouw behandeld. Lisa heeft de verpleegsters geleerd hoe ze het been kunnen zwachtelen (met gedoneerd materiaal uit Nederland) en masseren. Om daarna samen de wond op een goede manier te behandelen. Zowel de patiënte als de verpleegsters waren erg dankbaar voor deze ervaring en de gedoneerde materialen.
Donderdag 8 september – Tretuk, Geghasar en Torfavan
Vandaag een lange rit langs het Sevan meer op weg naar Tretuk, Geghasar en Torfavan. In Tretuk was het een speciale dag. De kleuterschool, die in de afgelopen jaren drastisch is verbouwd, werd geopend. De laatste fase, mede gefinancierd door de Wilde Ganzen, bestond uit het inrichten van het gebouw. De lionsclub Nootdorp-Pijnacker sponsorde het meubilair. Het eindresultaat was fantastisch. Frans, lid van deze club, overhandigde een clubvaantje aan de directrice van de school en aan de burgemeester van Tretuk.
Een van de moeders toonde haar dankbaarheid omdat, zo zei ze, er een mooie tussenstap is tussen de thuissituatie en de basisschool, een fase waarin de kinderen veel discipline wordt bijgebracht.
Bij het afscheid werden er nog enkele kinderliedjes gezongen.
Vervolgens ging de rit naar Geghasar. Hier bezochten we boeren die vorig jaar per familie drie schapen hebben gekregen. Alle schapen werden gefinancierd vanuit de 40-dagen-tijd (vastentijd) collecte “een dram voor een lam” van de gezamelijke PKN-kerken. In Geghasar, één van de vier geselecteerde dorpen, werden in totaal 45 schapen gedoneerd.
Tijdens het gesprek met de boeren bleek een grote dankbaarheid. Zij vertelden hoe ze in het afgelopen jaar, ieder op zijn eigen manier, de kudde hebben weten uit te breiden. De meest ondernemende boer die nu al 12 schapen heeft, bleek de topper van het gezelschap.
We sloten de dag af in Torfavan in gezelschap van een aantal boeren en hun vrouwen die werken op het land. In Torfavan is in het verleden een irrigatieproject gestart. Vorig jaar nam hierdoor de oogst toe met 40 procent. Dit jaar verwacht men dat de oogst met ongeveer hetzelfde percentage extra zal stijgen.
De boeren merkten hierbij op dat door het altijd beschikbare water, het vertrouwen is gegroeid om ook andere gewassen, zoals aardappelen, wortelen en boontjes, te gaan verbouwen. Daarnaast zijn de electriciteitskosten gedaald omdat er minder waterverlies is.
We namen afscheid met de woorden “everybody happy” en met de gedachte dat het dorp zich nu op eigen kracht verder zal kunnen ontwikkelen. Dit project kwam mede tot stand door de inbreng van de Wilde Ganzen.
Vrijdag 9 september – Bezoek Armen en genocidemuseum
Vandaag zijn we op bezoek geweest bij Armen, de aardappelhandelaar die vanuit Nederlanden België pootaardappelen importeert. Hij heeft in mei van dit jaar een Ford Cargo vrachtwagen in gebruik genomen die geschonken is door Kees Olieman uit Delfgauw. De vrachtwagen verkeert in prima staat, is volledig opgepimpt en wordt keurig in een garage gestald. Hij is apetrots op zijn bezit. Hij gebruikt de auto voor lichte werkzaamheden o.a.voor de transporten van Little Bridge en voor zijn eigen bedrijf.
Daarnaast bezochten we in Yerevan het Genocide museum. Dit was een zeer indrukwekkende ervaring waarvan weinig mensen kennis hebben.
Zaterdag 10 september – Vanadzor
Via Aparan rijden we richting Vanadzor, een rit van ruim twee uur. De Amerikaans/Armeense organisatie ARDA (Armenian Relief Development Association) startte in het voorjaar van 2016 een deelproject dat vorig jaar als plan werd gepresenteerd. DIt plan bestond uit het herhuisvesten van arme gezinnen vanuit containers naar nieuwe woningen. Er zijn in Vanadzor nog drie gebieden waar de mensen al sinds 1990 – twee jaar na de verwoestende aardbeving – in containers wonen. De bedoeling was tijdelijk maar dat duurt al 26 jaar. Veel containers vallen van roest uit elkaar. In de winter zijn ze ijskoud en in de zomer snikheet.
Twee Armeense medewerkers toonden ons wat hier tot stand is gekomen. In dit deelproject gaat het om twaalf nieuwe woningen die voor een groot deel uit nieuwbouw bestaan en waarbij niet afgebouwde fundamenten werden benut. Een groep jongeren van de gezamenlijke kerken uit Pijnacker werkten eind juli aan dit project. Zij deden het schilderwerk van het trappenhuis. Het hekwerk zag er chique uit. Het is in brons gemoffeld. Arda doet goed werk. De selectie van de bewoners vond plaats door deze organisatie samen met de sociaal werkster van het stadhuis, de projectleider van de organisatie Fuller en met Maria Goris van Little Bridge. De opzet is dat de mensen een huis krijgen en deels kopen. Arda betaalt 60 procent van de kosten, de stad 25 procent en de overige 15 procent komt van de organisatie Fuller. Die 15 procent betalen de bewoners/eigenaren in tien jaar terug aan Fuller. Na nog een paar formaliteiten zal de oplevering zeer spoedig volgen. Indrukwekkend wat in zo’n korte tijdsperiode hier is gerealiseerd. Dit deelproject van 12 wooneenheden (voor 38 mensen) maakt overigens deel uit van in totaal 68 wooneenheden.
Op de terugweg bedankte Henny de heer Hrahat Stepanyan van Arda.
Terug in Yerevan, bezochten we de schitterende Cascade. ’s avonds waren we te gast bij Benyamin, Marineh en hun zoontje Ruben.
Maandag 12 september – Gyumri
Het was onze laatste dag in Armenië. We reden naar het noorden, naar Gyumri, de een na grootste stad van het land.
Onze eerste stop was het stadhuis van Gyumri waar we gastvrij werden ontvangen door Tereza Grigorian.
Zij is het hoofd van de sociale dienst van de gemeente en werkt al langere tijd samen met Maria Goris. Samen met haar vertrokken we naar het Gyumri Oncological Dispensary, een ziekenhuis waar oncologiebehandelingen, in veel gevallen poliklinisch, plaatshebben. Daar hadden we een afspraak met de directeur-geneesheer dr. Valerie Syrian. Dit ziekenhuis werd in de 60-er jaren gebouwd. Er worden kankerpatiënten op het vlak van chemotherapie, gynaecologie, radiologie en chirurgie behandeld. Dr. Syrian toonde zich zeer geïnteresseerd in de behandelmethodes en materialen bij huidaandoeningen en voor wonden na chirurgische ingrepen. Lisa droeg haar kennis en vaardigheden over aan het verplegend personeel die drie patiënten met borstkanker in behandeling hadden. Het ging hierbij o.a. om borstprotheses. Na afloop opende Lisa haar koffer met verbanden, zwachtels en huidbeschermende materialen en liet dr. Syrian uitzoeken wat hij graag zou willen hebben. Deze zaken werden gedoneerd.
Met Tereza bezochten we daarna een zevental families die in zeer trieste omstandigheden wonen in container- of noodwoningen. De aardbeving van 1988 maakte ook in Gyumri veel slachtoffers en verwoeste er veel huizen. De bewoners hadden elk hun eigen verhaal over het lot waarin ze verkeren. Zij moeten zien rond te komen met een kleine uitkering of (dag)loon en is er sprake van medicijngebruik, dan draaien ze zelf voor de kosten op. Teresa doet hier heel veel goed werk gesteund door Little Bridge. We gaven de bewoners truien, kleding, kleedjes en wat dies meer zij, geschonken door inwoners van Pijnacker. De dankbaarheid straalde van de gezichten af. Opvallend is dat ze niet klaagden wanneer ze vertelden hoe zwaar het dagelijks leven voor hen is.
Na afloop werd na de lunch afscheid genomen van Tereza.
We reden terug naar Yerevan, nog onder de indruk van wat we zojuist hebben gezien en gehoord. Tijdens het diner ’s avonds namen we afscheid van Maria en van Benyamin. Na middernacht reisden we terug naar Nederland.