Armenië reis 2022

 

Op maandag 12 september gaat het per bus vanuit de hoofdstad Jerevan naar de stad Vanadzor. Daar bezoeken we een woongebouw dat een aantal jaren geleden is gerealiseerd vanuit een flatkarkas dat in de Sovjettijd nooit is afgebouwd. We bezoeken enkele woningen. Onder meer van Grigoryan die er prettig woont met zijn vrouw en hun twee kinderen van tien en zes. Het gezin woonde tot de bouw van deze huizen in een gammele container. Het oogt heel netjes en keurig onderhouden. De buitenruimte zou nog wat beter kunnen maar meer prioriteit hebben de 358 gezinnen die nog steeds in containers wonen. Het stadsbestuur heeft niet zomaar de middelen om deze gezinnen aan een goed huisje te helpen.

Na de lunch gaan we verder naar het noorden. Bij de grens met Georgie bezoeken we een aanstaand nieuw project. Druppelirrigatie voor tien boomkwekers met in totaal tien hectare fruitboomgaarden. We praten met twee jonge kwekers die hard moeten werken om te overleven. Het project is even uitgesteld omdat de wisselkoers dram/euro de laatste maanden heel ongunstig is. Daarbij stijgen ook hier de prijzen. In deze regio is het klimaat relatief mild en is het fruit van heel hoge kwaliteit. Met de druppelirrigatie wordt gemikt op anderhalf keer meer productie.

Tegen de avond arriveren we in Berdavan. Daar gaan we via Little Bridge, de organisatie die wij al twintig jaar financieel ondersteunen, een cultureel huis voor de regio helemaal opgeknapt. Jonge dansers en zangers schotelen een prachtige show voor in Armeense stijl. In het cultureel huis bruist het van de activiteiten. Het begon jaren geleden met de reparatie van het waardoor de boeken niet droog bleven en daarna volgde een complete opknapbeurt. De hele regio rond Berdavan dat niet ver van de grens met Azerbeidjan ligt, is er nog steeds heel blij mee. Dinsdag gaat de reis na een prachtige dag door naar de Tavushprovincie.

Dag 2 reis Armenië 2022 dinsdag 13 september.

Vanuit Ijevan zouden we dinsdag doorreizen naar de stad Vardenis waar met steun van De Carolusgulden uit Leiden in 2021een groot irrigatieproject is uitgevoerd in det dorp Ayrck.

De reis daarheen moest op het laatste moment worden geannuleerd omdat in de nacht van maandag op dinsdag buurland Azerbeidzjan aanvallen heeft uitgevoerd op een aantal steden in het grensgebied waaronder Vardenis. Daarbij zijn in en rond Vardenis vijf doden gevallen en 41 gewonden. Het was voor ons veel te gevaarlijk om daarheen te gaan. In plaats daarvan werd het nu een toeristische dag met en bezoek aan een kloostercomplex uit de dertiende eeuw en een kerk bij het Meer van Sevan.

Vanuit Jerevan gaat woensdag de reis naar Spitak en Gyumri in het noorden van het land. Daar is de oorlog ver weg.

In de hoofdstad Jerevan was gisteravond niet veel te merken van de weer opgelaaide oorlog. Het drukke avondleven was daar niet veel anders dan anders. Alleen bleven de feestelijke fonteinen op het Plein van de Republiek buiten werking.

De oorlog draait om een Armeens gebied in Azerbeidzjan. Beide landen claimen dit gebied, Nagorno Karabach. Het ligt in Azerbeidzjan maar de bevolking is negentig procent Armeens. In de jaren was er al strijd en toen won Armenië. In 2020 was de 44-daagse oorlog waarbij Azerbeidzjan Karabach onder de voet dreigde te lopen totdat het onder leiding van Rusland tot een wapenstilstand kwam. Sindsdien was het relatief rustig maar nu is het conflict weer hevig opgelaaid met dat verschil dat Azerbeidzjan nu ook plaatsen in Armenië zelf aanvalt. We blijven het volgen en de plaatsen bezoeken waar het wel veilig is.

Dag 3 Armeniereis 2022

Woensdag 14 september gaat de reis naar Gyumri. Dat is de tweede stad in het noorden van het land. Na Spitak was di de zwaarst getroffen stad bij de aardbeving in 1988. Duizenden mensen verloren hun huis en/of hun leven. Door internationale hulp kwamen heel veel mensen in containers te wonen. De tragiek is dat 35 jaar later in Gyumri enkele duizenden gezinnen daar nog in wonen. In de zomer is het er heet en in de winter ijskoud. En als het regent lekt. In een container wonen is overleven zodat je aan gewoon leven niet meer toekomt. Je hoort er niet bij en je bent de onderkant van de samenleving.

Little Bridge ondersteunt veel mensen in containers. We bezoeken vier gezinnen. Sommige met jonge kinderen. Maar ook een alleenstaande vrouw met een klein pensioen en een broer en een zus die helemaal geen uitkering hebben. Little Bridge helpt met voeding en medicijnen. Met een legaat uit Zwitserland zijn enkele heel schrijnende gevallen aan een woning geholpen.

LB heeft sinds enige tijd een kantoor dat wordt gerund door een jonge vrouw die zelf met haar gezin vanuit een container in een gewoon is gaan wonen. Ze ontwikkelt zich goed en doet veel sociaal werk in Gyumri. Organiseert ook zomerkampen voor kinderen uit heel arme gezinnen.

Verderop in Gyumri bezoeken we een schoenenfabriekje dat werk biedt aan tien tot vijftien mensen. Ook jonge mannen die door een beperking of door iets op hun kerfstok niet zo makkelijk werk vinden. Een vader moeder en zoon runnen de zaak met veel elan en vakkennis. Little Bridge is een van de afnemers voor kinderen uit gezinnen die geen schoenen kunnen betalen. Zo snijdt het mes aan meerdere kanten. Wendy Ammerlaan gaat naar buiten met een paar schoenen die ook van binnen met leer bekleed zijn. Zij is allergisch voor kunststof.

In Achuryan bij Gyumri bezoeken we een groot en complex irrigatieproject voor twee dorpen. Voor het dorp Basen is dat al klaar. Het werk voor Hovit is uitgesteld omdat de wisselkoers ongunstig is op dit moment. De burgemeester laat op meerdere plekken zien hoe het hele systeem in elkaar steekt met gesloten leidingen, open bakken, reservoirs en pompstations. Een boeiende excursie.

Een bezoek aan vernieuwde daken van huizen in dorpen bij Spitak schiet er helaas bij in. Maar hoe dan ook was het een zeer boeiende en leerzame dag.

Dag 4 Armeniëreis 2022

Terwijl we vernemen dat het in het zuidoosten van het land tot een staakt het vuren is gekomen reizen wijn vandaag naar het noorden. We bezoeken in het dorp Azatamut een groot waterproject dat in de coronatijd tot stand is gekomen. Het gaat om grootschalige irrigatie waar zowel kleine kwekers als wijngaarden gebruik van maken. Ook de landelijke overheid heeft dit project stevig gefinancierd. De bijwerking moet zijn dat de leegloop van het platteland tot stilstand komt. Bijna de helft van alle Armeniërs woont in de hoofdstad Jerevan. Als in de dorpen weinig werk is en weinig voorzieningen dan trekken jonge mensen weg en staan de oudere alleen.
Na een ontmoeting met de dorpsbewoners en de dorpsleiding gaan we naar het druivengebied waar een oudere kweker symbolisch de kraan opendraait. Daar komt nu geen water uit. De oogst is aanstaande en dan mogen de planten niet te veel water hebben vanwege het suikergehalte van de druiven die voor een groot deel naar vaste afnemers gaan. Ze worden zo gegeten en er wordt wijn en cognac van gemaakt.
We bezoeken ook twee beginnende aardbeikwekers die we hebben voorzien van een beginkapitaal. Vorig jaar was de teelt nog matig maar nu gaat het lopen. De planten staan op kokosmatten in een plastickas. Water en voeding worden regelmatig onderzocht met het doel de verhouding tussen bepaalde bestanddelen steeds optimaler te krijgen. De aardbeien zien er heel goed uit en smaken prima. Ze worden verkocht in de nabij gelegen sta Iljevan en er is veel vraag zodat de prijs goed is. Het is mooi om de ondernemersgeest te zien van al die mensen en de vreugde dat het goed loopt. Na een reis van ruim twee uur zijn we weer terug in Jerevan waar we met een gezellig etentje afscheid nemen van de reisgezellen van De Carolusgulden die ons en Little Bridge al jaren ondersteunt. Zij gaan proberen terug te keren naar Nederland via Parijs waar op het vliegveld een staking gaande is…

Dag 5 Armenie-reis 2022

Er staat deze vrijdag 16 september weer een lange reis op het programma. Het einddoel is het stadje Vayck waar meerdere waterprojecten zijn uitgevoerd en nog op de planning staan. Zowel voor drinkwater als irrigatie. Vayck is het centrum van achttien dorpen.

De gemeenschapsleider is bezig met een drinkwaterproject voor twee van die dorpen met samen rond de 1250 inwoners. Het drinkwater vanuit de bergen is niet voldoende zodat de mensen ook water uit een rivier halen dat dan voor gebruik eerst gekookt moet worden.

Vernieuwen van het systeem is heel duur. Het gaat om negen kilometer gesloten leiding en diverse tussenstations om de druk te reguleren. Het gebied is onherbergzaam en lastig te bereiken. Dat blijkt als we met terreinwagens op zoek gaan naar de bron hoog in de bergen. Een hobbel- en schudrit van anderhalf uur is de langste en meest wilde van al die jaren dat we Armenië actief zijn. Onderweg wordt van alles bekeken met uitleg van de deskundigen. We komen tot drie kilometer van de bergrivier die de bron is. Het is te ver lopen en te dicht bij de grens met Azerbeidzjan, het land waarmee Armenië in oorlog is. Door een staakt het vuren was het verantwoord om naar Vayck te gaan. Gelukkig want de rit en de dag waren onvergetelijk .

De beloning was na terugkomst een warme maaltijd met de reisleiders in een buitenrestaurant langs de stromende rivier die spoedig hopelijk niet meer nodig is voor de drinkwatervoorziening.

Terug naarJerevan bezoeken we net voor zonsondergang het beroemde kloostercomplex van Noravank. Een mooie dagafsluiting.

Dag 6 Armenie-reis 2022

Zaterdag 17 september gaan we iets later op pad richting een kindertehuis in Nor Kharberd niet ver van Jerevan. Jaren geleden is daar een vleugel van een kindertehuis compleet gerenoveerd. Onderhoud is Armenie niet een woord dat het allervaakst gebezigd zal worden maar de gerenoveerde vleugel verkeert nog in perfecte staat. De lichamelijk en verstandelijk soms zeer gehandicapte kinderen oogden stabiel en gelukkig. Een jongetje in een rolstoel probeerde zo hard mogelijk op ons in te rijden en had de grootste lol toen hij Henny Bos stevig bij zijn oren kon grijpen.

Het tehuis is het enige in zijn soort in Armenie. Vroeger was een gehandicapt kind een schande en werden deze kinderen zelfs voor de buren nog buiten beeld gehouden. De laatste jaren komt er meer aandacht voor en neemt het besef toe dat je juist in de eerste vijf levensjaren nog veel kunt doen om de beperking te beperken. Net als in Nederland worden ook in Armenie kinderen met mankementen en leerstoornissen zo veel mogelijk binnen de school geholpen met de vereiste therapie. De deskundigheid neemt toe. In het tehuis kunnen de 230 kinderen en jongeren schilderen, houtbewerken en keramiek maken. Er zijn kinderen die niet kunnen praten maar zich uiten door wat ze vanuit hun eigen creativitet maken. Het tehuis beschikt ook over paarden waar de kinderen ter ontspanning op rijden onder begeleiding.

Daarna bezoeken we het kloostercomplex van Khor Virap nabij de grens met Turkije. Dit klooster heeft een grote rol gespeeld in de historie van Armenie als eerste land in de wereld met het christendom. Dat was in het jaar 301. Nog steeds heeft Armenie een eigen op zichzelf staande Armeense kerk met een katholicos als hoofd. Vergelijkbaar met de paus in de katholieke kerk.

We sluiten de dag af met een indrukwekkende rondleiding door het Genocidemuseum waar je alles hoort en ziet over de volkerenmoord op de Armeniers die in 1915 op zijn ergst was.

Dag 7 Armenie-reis 2022

Het is zondag 18 september. De laatste dag voordat we maandag vroeg terugkeren naar Nederland. Via Parijs waar eind vorige week nog een staking was waardoor onze reisgezellen van De Carolusgulden vanuit Parijs per trein naar Nederland moesten terugreizen.

Op de laatste dag zijn er geen projecten te bezoeken. Het is immers zondag en dan hoef je niet bij dorpsleiders aan te kloppen. Er wordt trouwens wel gewerkt op zondag in Armenie. Zelfs in de bouw op sommige plaatsen. Verder zijn de winkels gewoon open.

Er wordt veel gebouwd in Jerevan waar heel veel Russen naar toe komen sinds het begin van de Oekraine-oorlog. Vooral veel ict-mensen die voor Europese bedrijven werken. Daardoor is de economie in korte tijd met tien procent gegroeid. Door allerlei prijsstijgingen wordt het leven voor de armste Armeniers de komende winter nog zwaarder dan anders. Mensen die van 30.000 dram per maand rond moeten komen. Dat was 60 euro en door de verzwakking van de euro is dat nu 75 euro. Maakt voor de Armenier niet uit. Hij betaalt gewoon in drammen als hij het hoognodige nog kan betalen.

Onzekere tijden voor de Armeniers. Ook door de perikelen met buurland Azerbeidzjan dat vorige week de strijd om Karabach hervatte.

Op deze zondag is daar in Jerevan niet veel van te merken. Misschien aan het kerkbezoek. De grote nieuwe kerk in de stad die we bezoeken zit heel vol. De viering van de Armeense kerk draait vooral om de vaste gezangen van de priesters vooraan en het koor achteraan. De Armeniers zijn heel devoot en doen volop mee aan de vaste rituelen en gebeden in de viering die anderhalf duurt.

Na de kerk is er koffie met ijs. En dan volgt de markt die heel uitgebreid is. De een kijkt en de ander kijkt en koopt.

Daarna gaan we het land weer in voor een bezoek aan het eeuwen oude klooster in Geghardt. Daar is het heel druk met toeristen. Een bruid trekt veel aandacht en in een van de kerkjes is een doopplechtigheid een attractie. In het uit een rots uitgehouwen kerkje van voor 1200 is de akoestiek zo goed dat er wel even iets christelijks gezongen mag of moet worden.

Aan het eind van de dag toch iets dat op een project lijkt. We gaan op de koffie bij een tuindersgezin waar we al heel lang komen en dat we meermaals hebben ondersteund. Het is bijna donker, dus we gaan meteen de rozenkas in waar de heren kwekers uit Nederland meteen in hun element zijn qua advisering over hoe het nog beter kan.

Deze hartverwarmende ontmoeting met een hartelijke en hardwerkende familie is het slot van een heel intensieve maar prachtige projectreis. Positief is dat de ontwikkeling op alle fronten doorgaat: educatie, gezondheidszorg, infrastructuur, economie. De wegen worden steeds beter. Al die verschillende drinkwater- en irrigatieprojecten zijn heel positief. De middenklasse groeit maar toch blijft er grote groep van armen. Die groep is zo groot dat Maria Goris en Little Bidge zich moeten richten op de zeer armen. Met voedsel, schoenen, kleding, medische voorzieningen, schoolspullen enzovoort. Ze is ook sociaal heel actief met maaltijdprojecten voor arme ouderen en zomerkampen voor kinderen uit arme gezinnen, samen met kerken en sociale diensten. Mensen laten meedoen en met elkaar in verbinding brengen. Ze laten meedoen in de samenleving is heel belangrijk zodat ze ook een positiever zelfbeeld krijgen. Het was voor ons allen een inspirerende en motiverende reis.

Binnenkort meer op deze site en in de nieuwsbrief over de diverse projecten en thema’s.

Bedankt voor de aandacht, mede namens Tilly, Margreet, Wendy, Annemarie, Alex, Aad, Louis, Leon, Henny, Herman en Sjaak